Αναγνωρίζουμε ότι σήμερα η Ευρώπη είναι μια ήπειρος όπου συνυπάρχουν πολλές και διαφορετικές κουλτούρες και η Κυπριακή Δημοκρατία ως ισότιμο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν αποτελεί καμία εξαίρεση στις αρχές που διέπουν την ελεύθερη διακίνηση των ευρωπαίων πολιτών. Γίνονται προσπάθειες για διαδικασίες ένταξης, μέσα από τις οποίες όλοι οι κάτοικοι της Ευρώπης να μπορούν να αναβαθμίσουν την ισότιμη συμμετοχή τους στην κοινωνία. Ο στόχος αυτών των διαδικασιών και η ιδανική κοινωνία είναι αυτή όπου όλοι οι πολίτες είναι ενταγμένοι μέσα σε αυτήν με ίσα δικαιώματα και ίσες ευκαιρίες.
Η ελεύθερη μετακίνηση και η ελευθερία παραμονής είναι ανθρώπινα δικαιώματα. Στο παρελθόν οι μετανάστες διαμόρφωσαν κοινωνίες και πολιτισμούς και θα συνεχίσουν και στο μέλλον. Παρ’ όλα αυτά η αναγκαστική μετανάστευση προκαλεί δεινά και παρακμή και γι αυτό πρέπει να καταπολεμηθούν οι γενεσιουργές αιτίες που εξαναγκάζουν τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τις κοινωνίες τους.Όλες οι προσπάθειες να δημιουργηθεί η Ευρώπη-φρούριο έχουν αποτύχει.
Τώρα περισσότερο από ποτέ έχουμε ανάγκη να υιοθετήσουμε κοινές θέσεις για τη μετανάστευση. Πρέπει να συμφωνηθεί μια κοινή προσέγγιση του ζητήματος, με έμφαση στην αλληλεγγύη. Ως βάση συζήτησης του φαινομένου θα πρέπει να τεθεί η αποδοχή για τα δικαιώματα που πρέπει να απολαμβάνουν οι πολίτες και όχι στους περιορισμούς που θα έπρεπε να τους επιβάλλονται.
Στόχος είναι να έχουμε θετικές πολιτικές που ωφελούν και τον μετανάστη και το σύνολο της κοινωνίας. Η πολιτική της κοινωνικής ένταξης- προτιμούμε αυτόν τον όρο από τον όρο «ενσωμάτωση»- δεν είναι χάρη προς τους μετανάστες, αλλά αναγκαίος όρος για να μπορεί να λειτουργήσει ολόκληρη η κοινωνία. Είναι μια διαδικασία εμπλουτισμού προς όφελος ολόκληρου του πληθυσμού. Αν δεν γίνει σωστά, – πράγμα που αληθεύει για τις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες – δημιουργούνται προβλήματα, φόβοι, αγωνίες και προκαταλήψεις και από τις δύο μεριές.
Η διαχρονικά λανθασμένη έως και ανύπαρκτη μεταναστευτική πολιτική στην Κύπρο, έχει οδηγήσει σε υπέρ-προνομιακά ωφελήματα τους μετανάστες (πμ. Αιτητές πολιτικού ασύλου), με αποτέλεσμα εν καιρώ οικονομικής κρίσης να δημιουργούνται ρατσιστικές τάσεις από τους μόνιμους κάτοικους του νησιού. Η αδυναμία της Κυβέρνησης για επαρκή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, η απειλή για κατάρρευση του ταμείου κοινωνικών ασφαλίσεων, η αυξανόμενη ανεργία, η δυσκολία εξασφάλισης στέγης για τα νέα ζευγάρια, είναι κάποιοι από τους λόγους για τους οποίους οι Κύπριοι πολίτες αισθάνονται αδικημένοι απέναντι σε ομάδες μεταναστών που απολαμβάνουν εισοδήματα, στέγη, εξεύρεση εργασίας και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Θέση μας είναι ότι το ένα δεν πρέπει να αναιρεί το άλλο. Θα έπρεπε να διασφαλιστεί ότι το Κράτος θα παρέχει στους πολίτες του όλα τα πιο πάνω βασικά και στοιχειώδη αγαθά, καθώς βέβαια και στους πολιτικούς πρόσφυγες και άλλες προσφυγές ως αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα.
Οι δράσεις για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής πρέπει να αναπτυχθούν και άλλο και να αποκτήσουν επαρκή χρηματοδότηση για να έχουμε συγκεκριμένα αποτελέσματα. Αυτό μάλιστα είναι ένα μέτρο που θα δημιουργήσει ταυτόχρονα νέες θέσεις εργασίας. Η Ε.Ε. πρέπει να δώσει όλη της την ενεργητικότητα στην πρόληψη των συγκρούσεων και να αποκαταστήσει ειρηνικές συνθήκες σε ολόκληρο τον κόσμο. Η βελτίωση της συνεργατικής (ισότιμης) ανάπτυξης και η εξασφάλιση κονδυλίων από τον προϋπολογισμό της Ε.Ε. για εκπαίδευση και αναπτυξιακά προγράμματα στις χώρες προέλευσης μεταναστών, δεν είναι παρά ένα από τα μέσα αποκατάστασης της ισορροπίας στις ευρωπαϊκές μεταναστευτικές πολιτικές, οι οποίες είναι προσανατολισμένες μάλλον προς τον στόχο επιβολής των νόμων, παρά προς μεταχείριση που να διέπεται από ανθρωπισμό, φροντίδα, σεβασμό και κατανόηση.
Είναι βασικό να αναγνωρίσει κανείς ότι συνεκτική κοινωνία είναι αυτή που σέβεται τόσο τις διαφορετικές κοινωνικές ομάδες όσο και τα άτομα. Δεν είναι μόνoν ο μετανάστης που πρέπει να προσαρμοστεί στην Ευρώπη, πρέπει και η Ευρώπη να προσαρμοστεί με τον μετανάστη. Η διαδικασία της ισότιμης ένταξης είναι ένας διάλογος και όπως κάθε διάλογος έ��ει δύο διαλεγόμενα μέρη. Όπως εμείς ζητάμε από τους μετανάστες να προσαρμοστούν σε μια νέα κοινωνία, άλλο τόσο ζητάμε από την υπάρχουσα κοινωνία ν’ αλλάξει έτσι, ώστε οι νεοφερμένοι να αισθάνονται ευπρόσδεκτοι. Ακόμα θα πρέπει να εξασφαλίζεται ότι όλοι οι μετανάστες θα απολαμβάνουν δωρεάν μαθήματα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας, με στόχο την ομαλή και εφικτή ένταξη τους στην κυπριακή κοινωνία και αγορά εργασίας.
Σε αυτόν το διάλογο είναι ακόμη ξεκάθαρο ότι όλοι οι άνθρωποι πρέπει ν΄αποδεχτούν τις αρχές για τις οποίες αγωνίστηκαν για δεκάδες χρόνια, τόσοι και τόσοι άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες: το κοσμικό κράτος και το διαχωρισμό του από την θρησκεία, τα δικαιώματα των γυναικών, τα δικαιώματα των σεξουαλικών μειονοτήτων, τους δημοκρατικούς κανόνες και την αρχή της πλειοψηφίας κατά τη λήψη των αποφάσεων, με σεβασμό στην μειοψηφούσα άποψη, κ.α.
Όλοι οι μετανάστες δικαιούνται να απολαμβάνουν τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Ένα από αυτά τα δικαιώματα είναι η επανένωση της οικογένειας: σεβόμαστε απολύτως το δικαίωμα καθενός και καθεμίας να ζει με την οικογένειά του/της, όπως διατυπώνεται στην Ευρωπαϊκή Συνθήκη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. υπάρχει η τάση να εμποδίζονται οι άνθρωποι από την άσκηση αυτού του δικαιώματος, με την παρουσίαση παράλογων απαιτήσεων προς τους μετανάστες που επιθυμούν να επανενώσουν την οικογένειά τους μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Υποστηρίζουμε το δικαίωμα να ζει κανείς με την οικογένειά του.
Παρόλο που σύμφωνα με την έκθεση του Υπουργείου Εσωτερικών για τη Μεταναστευτική Πολιτική σημειώνεται ότι η οδηγία 2003/86/ΕΚ – η οποία κατοχυρώνει το δικαίωμα της οικογενειακής επανένωσης – έχει μεταφερθεί στην εθνική νομοθεσία το 2007, δεν εφαρμόζεται από τα αρμόδια τμήματα του Υπουργείου Εσωτερικών (βλ. Έκθεση Επιτρόπου Διοίκησης με θέμα «Το δικαίωμα εισόδου και παραμονής πολίτη τρίτης χώρας που είναι σύζυγος ή σύντροφος Κυπρίου ή Ευρωπαίου πολίτη», Λευκωσία, Σεπτέμβριος 2007). Η οικογενειακή επανένωση είναι αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα και οι πολίτες τρίτων χωρών που έχουν συνάψει γάμο με πολίτη της ΕΕ, έχουν το δικαίωμα της ελεύθερης διακίνησης στην ΕΕ και της μόνιμης παραμονής τους στα εδάφη της ΕΕ, μαζί με τον Ευρωπαίο σύντροφο τους.
Λόγοι σχετιζόμενοι με το φύλο, όπως ακρωτηριασμός γεννητικών οργάνων, καταπίεση και θρησκευτικές διώξεις λόγω φύλου, «εγκλήματα τιμής», βιασμοί, αναγκαστικές αμβλώσεις και στειρώσεις, καθώς και διώξεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού, πρέπει να είναι αποδεκτοί λόγοι για χορήγηση ασύλου σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. Ούτε οι εύλογες δυσκολίες αποδείξεων για τις παραπάνω διώξεις, ούτε η έννοια των «ασφαλών χωρών» θα πρέπει να αποτελούν αποτρεπτικό λόγο για τη χορήγηση του καθεστώτος του πρόσφυγα σύμφωνα με τη Συνθήκη της Γενεύης.
Αιτούντες άσυλο που ξεφεύγουν από εχθροπραξίες πρέπει να απολαμβάνουν υψηλής προστασίας, με εξασφάλιση των μίνιμουμ δικαιωμάτων, όπως επανένωση οικογένειας και πρόσβαση στην αγορά εργασίας.
Υπάρχουν πλέον μετανάστες, που ξεριζώθηκαν από τον τόπο τους μαζί με τις οικογένειές τους, εξαιτίας περιβαλλοντικών καταστροφών που προκλήθηκαν είτε από βαθμιαίες, είτε από απότομες οικολογικές και κλιματικές αλλαγές, όπως άνοδο της στάθμης των θαλασσών, διάβρωση ακτών, ερημοποίηση, κατάρρευση οικοσυστημάτων, μόλυνση του νερού, και ακραία καιρικά φαινόμενα που γίνονται όλο και πιο συχνά και μη προβλέψιμα. Κατά συνέπεια οι κάτοικοι δεν μπορούν πια να ζήσουν στο άμεσο περιβάλλον τους με ασφαλή και βιώσιμο τρόπο. Μερικά νησιωτικά έθνη μπορεί να εξαλειφθούν ολοκληρωτικά. Ο όρος «πρόσφυγας» έχει χρησιμοποιηθεί από τους περισσότερους ανθρώπινους πολιτισμούς με ισχυρή ηθική φόρτιση κοινωνικής προστασίας. Πλέον ο όρος «πρόσφυγας» θα πρέπει να επεκταθεί και σε αυτούς που αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν λόγω κλιματικών αλλαγών.
Ο καλύτερος τρόπος να καταπολεμήσει κανείς τα λαθρεμπορικά δίκτυα είναι να τους στερήσει τα κέρδη τους. Υπάρχουν πολιτικές που έχουν έμμεση επίδραση στην κερδοφορία της σωματεμπορίας. Καμπάνιες για την νομιμοποίηση των μεταναστών, αμνηστίες για τους λαθρομετανάστες, προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης, μειώνουν τα προσδοκώμενα κέρδη των δουλεμπόρων, καθώς μειώνουν τη δυνατότητα εφαρμογής των συμβολαίων χρέους μεταξύ των μεσαζόντων και των μεταναστών. Σε νομικό επίπεδο οι συμφωνίες δουλείας είναι πιο δύσκολο να εφαρμοστούν, ο μετανάστης μπορεί να αθετήσει τη συμφωνία και μόλις αποκτήσει νόμιμα χαρτιά να ζητήσει τη βοήθεια της αστυνομίας. Για να καταπολεμήσουμε την σωματεμπορία τα θύματα του trafficking που εξαναγκάζονται (ή απειλούνται με εξαναγκασμό) να δουλέψουν στη βιομηχανία του σεξ ή σε σπίτια διπλωματών ή άλλα σπίτια, που έχουν υποχρεωθεί να κάνουν αναγκαστικό γάμο ή απειλούνται με οποιοδήποτε τρόπο και διαμένουν παρά τη θέλησή τους μέσα στην Ε.Ε., θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα παραμονής και κανονικής κάρτας εργασίας.
Για καλύτερη αντιμετώπιση της παράνομης παραμονής στη χώρα, μετά τη λήξη της άδειας παραμονής των μεταναστών, θα πρέπει να εφαρμοστεί ένα ενιαίο ηλεκτρονικό σύστημα μεταξύ του Υπουργείου Εσωτερικών, του Υπουργείου Παιδείας, του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και του Υπουργείου Δικαιοσύνης, έτσι ώστε να υπάρχει κοινό σημείο αναφοράς των αιτητών πολιτικού ασύλου, των μεταναστών, των φοιτητών κοκ. Με αυτό τον τρόπο οι έλεγχοι κατά άτομο θα είναι άμεσοι και αποτελεσματικότεροι.
Ακόμα εισηγούμαστε τη δημιουργία και χρήση αυτοματοποιημένου συστήματος έτσι ώστε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (πχ δυο μήνες) πριν από τη λήξη της άδειας παραμονής του αλλοδαπού, να στέλνεται ειδοποιητικό σημείωμα για ανανέωση της άδειας με σαφείς οδηγίες για τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί και όπου είναι δυνατόν στη μητρική γλώσσα του αλλοδαπού. Εάν εντός δυο μηνών ο αλλοδαπός δεν εμφανίζεται στο Τμήμα Μετανάστευσης, τότε θα πρέπει να εντοπίζεται και να ενημερώνεται ότι η άδεια παραμονής του/της έχει λήξει και θα πρέπει – όπου ήτοι δυνατόν – να ανανεωθεί, διαφορετικά να απελαθεί.
Οι αιτήσεις πολιτικού ασύλου θα πρέπει να εξετάζονται άμεσα. Για το λόγο αυτό τα αρμόδια τμήματα θα πρέπει να είναι επαρκώς στελεχωμένα (ακόμα περισσότερες θέσεις εργασίας) με πλήρως καταρτισμένο προσωπικό. Η στέγαση των πολιτικών προσφύγων είναι απαραίτητο στοιχείο διαβίωσης των κατατρεγμένων ανθρώπων που ψάχνουν καταφύγιο στη χώρα μας και θα πρέπει να τους την παρέχουμε. Ωστόσο, για αποφυγή των διακρίσεων που πιθανώς να προκληθούν από αισθήματα «αδικίας» από Κύπριους πολίτες, στηρίζουμε την εφαρμογή συστήματος κουπονιών προς τους αιτητές ασύλου για σίτιση τους με ανάλογη μείωση του επιδόματος που δίδεται σ’ αυτούς, όπως αυτό έχει προταθεί και στη Βουλή των Αντιπροσώπων (Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, 6 Ιουλίου 2010).
Η κοινωνική ένταξη των μεταναστών δεν μπορεί να επιτευχθεί με τη μάζωξη τους σε συγκεκριμένα σημεία και με τη δημιουργία «γειτονιών» αποτελούμενων από μετανάστες. Αυτό το μέτρο έχει ήδη αποτύχει και το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι τα επεισόδια στη Λάρνακα.
Αλεξία Σακαδάκη