Η εμπορία προσώπων είναι ένα από τα κοινωνικά φαινόμενα που ντροπιάζουν την Κύπρο διεθνώς και την κατατάσσουν στη λίστα των χωρών «υπό παρακολούθηση». Το γεγονός ότι το έγκλημα λαμβάνει χώρα και στο νησί μας είναι μια ένδειξη της διαφθοράς που επικρατεί στους διάφορους κρατικούς μηχανισμούς που είναι υπεύθυνοι για την πάταξη του εγκλήματος, της ανοχής της ευρύτερης κοινωνίας που στρουθοκαμηλίζει αδιάφορα και της ανυπαρξίας αυστηρών ποινικών διώξεων για τους εμπόρους προσώπων.
Σύμφωνα με τη Συνθήκη κατά του Διεθνούς Οργανωμένου Εγκλήματος και το Πρωτόκολλο του Παλέρμο (άρθρο 3, παράγραφος α) η εμπορία προσώπων ορίζεται ως «η στρατολόγηση, μετακίνηση, μεταφορά, υπόθαλψη ή παραλαβή προσώπων η οποία πραγματοποιείται με αθέμιτα μέσα, όπως απειλές ή χρήση βίας ή με άλλες μορφές εξαναγκασμού, απαγωγής, εξαπάτησης, απατηλών τεχνασμάτων, κατάχρησης εξουσίας ή εκμετάλλευσης της ευάλωτης θέσης του θύματος, καθώς και με παροχή ή αποδοχή χρηματικών ποσών ή ωφελημάτων για την απόσπαση συναίνεσης προσώπου που έχει εξουσία πάνω σε άλλον πρόσωπο, με απώτερο σκοπό τη σεξουαλική ή την εργασιακή εκμετάλλευση του θύματος ,την αναγκαστική εργασία, την υποχρεωτική παροχή υπηρεσιών, τη δουλεία, την οικιακή δουλεία ή άλλες μορφές εκμετάλλευσης μεταξύ των οποίων και την αφαίρεση ανθρωπίνων οργάνων». Στην Κύπρο οι κύριες μορφές εμπορίας προσώπων είναι η σεξουαλική εκμετάλλευση και η εκμετάλλευση στην εργασία.
Εκτιμώ ότι το έγκλημα δεν αφορά μόνο τους εμπόρους προσώπων, αλλά και αυτούς που γνωρίζοντας την καταπίεση, το διασυρμό και ξεφτίλισμα της αξιοπρέπειας των θυμάτων, συναινούν στην εκμετάλλευση και γίνονται συνένοχοι του εγκλήματος. Η διαστροφή που χαρακτηρίζει την υπόσταση των εγκληματιών δεν πρέπει να γίνεται μίασμα για την κοινωνία μας, αλλά αντίθετα οι αρρωστημένοι έμποροι και οι «πελάτες» τους θα έπρεπε να υπόκεινται σε αυστηρές ποινικές διώξεις και κοινωνικό αποκλεισμό.
Μιλώντας για αυστηρές ποινές, να αναφερθώ σε προηγούμενα παραδείγματα του ποινικού μας δικαίου όπου από τις 41 υποθέσεις εμπορίας προσώπων που είχαν προχωρήσει στο επίπεδο διερεύνησης μέχρι το τέλος του 2009, μόνο 3 από αυτές υπέστηκαν ποινική δίωξη με ντροπιαστικά απαράδεκτες ποινές φυλάκισης των έξι, εννέα και δώδεκα μηνών (Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου, 29 Ιουνίου 2011). Δηλαδή, εγκληματίες που απαγάγουν, φυλακίζουν σε πρωτόγονες συνθήκες διαβίωσης, βιάζουν, διασύρουν, ξεπουλούν και κτυπούν ανυποψίαστες γυναίκες και παιδιά εκμεταλλευόμενοι τη φτώχεια τους, δεν τιμωρούνται και παρακινούνται από την ανυπαρξία αυστηρής νομοθεσίας για να συνεχίζουν να κερδοσκοπούν σε βάρος των θυμάτων τους.
«Οι βασικότερες αιτίες της εμπορίας προσώπων είναι η φτώχεια, η οικονομική εξαθλίωση, η ελλιπής λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών του κράτους δικαίου, ο πόλεμος, οι ένοπλες συγκρούσεις και οι φυσικές καταστροφές στις χώρες προέλευσης των θυμάτων» (Έγγραφο Υπουργείου Εσωτερικών, 10 Απριλίου 2011). Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η εμπορία προσώπων εξαπλώνεται σε διεθνές επίπεδο, εφόσον οι συνένοχοι του εγκλήματος είναι αποδεδειγμένα σε αρκετές περιπτώσεις ένστολοι ή άτομα με άσπρο κολάρο. Περί τα τέλη του 1990 αρχές του 2000 είχε αποκαλυφθεί η εμπλοκή μελών των Ηνωμένων Εθνών σε υποθέσεις σεξουαλικών εγκλημάτων, όπου εκμεταλλευόμενοι τη φτώχεια και τον πόνο που προκάλεσε ο πόλεμος στη Βοσνία υπήρξαν οτιδήποτε άλλο παρά ειρηνευτές. Το παράδειγμα αυτό θα πρέπει να σταθεί αρωγός για προβληματισμό στο πως μπορεί η εμπορία προσώπων να διαιωνίζεται και να μένει ατιμώρητη ακόμα, στην Κύπρο του 2012. Οι αστυνομικές αρχές, το Υπουργείο Εσωτερικών και το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως θα πρέπει να αναλάβουν ευθύνη. Επιπλέον, σύμφωνα με το Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου «η κυβέρνηση δεν έχει προβεί σε καταδίκη κρατικών αξιωματούχων οι οποίοι έχουν κατηγορηθεί για εμπλοκή σε τέτοιες εγκληματικές πράξεις, πατάσσοντας έτσι την διαφθορά που παρατηρείται ανάμεσα σε κρατικά τμήματα και που ενδυναμώνει το σύστημα της εμπορίας προσώπων» (29 Ιουνίου 2011).
Η πάταξη του αποτρόπαιου εγκλήματος θα πρέπει να τεθεί ως προτεραιότητα της Κυπριακής Προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όχι με τη θεωρητική μορφή που τέθηκε κατά την Πολωνική Προεδρία αλλά σε αυστηρά πρακτικό επίπεδο. Επιπλέον, η Κύπρος θα πρέπει να εγκαθιδρύσει την Ευρωπαϊκή Γραμμή Βοήθειας όπου θα μπορούν να απευθύνονται τα θύματα και η Βουλή των Αντιπροσώπων αναμένεται να εγκρίνει κονδύλια προς ενίσχυση του καταφυγίου θυμάτων για ουσιαστική ψυχολογική στήριξη και ιατρική περίθαλψη. Κύριο και σημαντικό σημείο αναφοράς θα πρέπει να είναι η στήριξη των θυμάτων και όχι η φυλάκιση τους – όπως γίνεται μέχρι τώρα – ούτε η άμεση και ξαφνική αποστολή στις αστυνομικές υπηρεσίες της χώρας τους. Είναι εξίσου σημαντικό να δίνονται πληροφορίες ενημέρωσης κατά τον έλεγχο των διαβατηρίων στα αεροδρόμια, να προσληφθούν περισσότεροι λειτουργοί στο τμήμα πάταξης της σωματεμπορίας της Αστυνομίας, να διεξάγονται συχνοί και τυχαίοι αιφνιδιασμοί στα νυκτερινά κέντρα και καζίνο ηλεκτρονικού τζόγου και να δίνεται προτεραιότητα στην εκδίκαση των σωματεμπόρων.
Αλεξία Σακαδάκη